ประเพณีตายายย่าน หรือประเพณีสมโภชและสรงน้ำเจ้าแม่อยู่หัว เป็นงานประจำปีของชาวบ้านท่าคุระ ใน อ.สทิงพระ จ. สงขลา ซึ่งจะจัดขึ้นทุกปีในวันพุธแรกของวันข้างแรมเดือนหก หรือราวเดือน พ.ค. ของทุกปี โดยจะมีการอัญเชิญพระพุทธรูปเจ้าแม่อยู่หัว พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองของชาวท่าคุระ ออกมาจากห้องภายในมณฑป เพื่อให้ชาวบ้านได้มีโอกาสสรงน้ำและสักการะบูชา ซึ่งโอกาสเช่นนี้จะมีเพียงปีละครั้งเท่านั้น ก่อนนำกลับพระพุทธรูปเจ้าแม่อยู่หัวไปเก็บไว้ในมณฑปเช่นเดิม

พระพุทธรูปเจ้าแม่อยู่หัว เป็นพระพุทธรูปทองคำ ปางสมาธิ มีขนาดหน้าตักเล็กเพียง 2 ซ.ม. และสูง 2.5 ซ.ม. สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นสมัยสุโขทัยตอนปลาย ประมาณ พ.ศ. 1900 โดยมีตำนานเล่าสืบต่อกันมาว่า เจ้าแม่อยู่หัวนั้นเป็นพระราชินีในสมัยสุโขทัยตอนปลาย วันหนึ่งบุตรชายของเจ้าแม่อยู่หัวลงไปเล่นน้ำที่ท่าน้ำ แล้วหายตัวไปอย่างไร้ร่องรอย เจ้าแม่อยู่หัวจึงได้สั่งทหารออกค้นหาบุตรชาย จนสุดท้ายทหารไปพบตัวบุตรชายที่บริเวณหมู่บ้านท่าคุระ ซึ่งเป็นที่ตั้งของวัดท่าคุระในปัจจุบัน โดยมีสองตายายช่วยกันดูแลบุตรชายของเจ้าแม่อยู่หัว เมื่อทราบข่าวเจ้าแม่อยู่หัวจึงได้มอบทองคำให้กับสองตายาย จากนั้นตากับยายได้เอาทองคำที่เจ้าแม่อยู่หัวมอบให้มาหล่อเป็นพระพุทธรูป โดยตั้งชื่อว่าพระพุทธรูปเจ้าแม่อยู่หัว พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองท่าคุระมาตลอดจนถึงทุกวันนี้

นอกจากนี้ยังมีสิ่งหนึ่งที่เป็นสัญลักษณ์ของประเพณีนี้ นั้นคือ โนราโรงครู เพราะชาวบ้านท่าคุระมีความเชื่อกันว่า เจ้าแม่อยู่หัวนั้นโปรดปรานโนราเป็นพิเศษ ประกอบกับเวลาที่ชาวบ้านมาบนบานกับเจ้าแม่อยู่หัว และขอแก้บนด้วยการรำโนรา ก็มักจะประสบความสำเร็จอยู่เสมอ ด้วยเหตุผลเหล่านี้ทำให้โนราโรงครูกับประเพณีตายายย่านเป็นสิ่งที่อยู่คู่กันมาเป็นเวลานานนับตั้งแต่อดีต ทั้งยังเป็นสีสันและเอกลักษณ์ของงานที่ดึงดูดให้หลายๆคนเดินทางมาเข้าร่วมประเพณีนี้กันอย่างมากมาย เสน่ห์ของโนราโรงครูอยู่ที่ความงดงามของท่วงท่าในการร่ายรำ รวมถึงการได้สัมผัสบรรยากาศความเป็นถิ่นใต้แท้ๆ ทั้งจากคำร้อง คำพูด และดนตรีที่ประกอบการแสดงโนรา

โนราโรงครูในงานประเพณีตายายย่านจะเป็นโนราแบบโรงครูใหญ่ คือการรำโนราอย่างเต็มรูปแบบเป็นเวลาสามวันสามคืน คืนแรกเป็นการรำโนราเพื่อไหว้ครู มีการตั้งเครื่องโหมโรง ประกาศเชิญราชครู รำแม่บท ออกพราน รำคล้องหงส์ รำแทงเข้ และปิดท้ายด้วยแสดงเรื่องแบบชาวบ้าน ส่วนวันที่สองและสาม เป็นการเปิดโอกาสให้ชาวบ้านซึ่งบนบานกับเจ้าแม่อยู่หัวได้มารำแก้บน ทางคณะจะมีชุดโนราให้ชาวบ้านมาเช่าเพื่อสวมใส่ด้วย

สำหรับผู้ที่สนใจเดินทางมาชมโนรา แนะนำให้มาในวันแรกของงานจะดีที่สุด เพราะจะได้ชมขั้นตอนการไหว้ครู มาจนถึงการรำอย่างเต็มรูปแบบตลอดทั้งคืน นอกจากนี้ตลอดช่วงเวลาที่จัดงาน บริเวณวัดก็จะมีอาหารหลากหลายชนิดให้ได้ลิ้มลอง ทั้งอาหารท้องถิ่นของภาคใต้ และขนมอีกนานาชนิดให้เลือกชิม งานประเพณีตายายย่านจึงเป็นงานที่ไม่ควรพลาดเป็นอย่างยิ่งสำหรับคนที่ต้องการสัมผัสถึงวัฒนธรรมท้องถิ่นของภาคใต้ และยังเป็นการเปิดมุมมองใหม่ๆ ให้เราได้เห็นถึงวิถีชีวิตและความเป็นอยู่ของคน ในชุมชนท้องถิ่นที่แสนงดงามและน่าประทับใจ

เรื่อง/ภาพ: ชินพงศ์ มุ่งศิริ

(คลิกที่ภาพ เพื่อชมภาพขนาดใหญ่)

อัพเดตเรื่องสถานที่ท่องเที่ยวสนุกๆ มากมายได้ที่ http://travel.sanook.com/

ร่วมเป็นแฟนเพจเรา บน Facebook..ได้ที่นี่เลย!!

อัลบั้มภาพ เที่ยวเมืองสทิงพระ ดูประเพณีตายายย่าน ภาพที่ 5 / 6

เที่ยวเมืองสทิงพระ ดูประเพณีตายายย่าน