"ย่าโม" โคราช

คราวนี้อาจจะเป็นครั้งแรกของใครหลายๆ คนที่จะได้เดินทางไปยังภาคอีสานซึ่งเรียกได้ว่าเป็นภาคอีสานจริงๆ ก่อนที่จะเข้าอีสานต้องผ่านเมืองโคราชเสียก่อน และอย่างที่คิดไว้ บก.บห. ได้พาเราแวะไหว้และขอพรจาก "ย่าโม" ก่อนที่เราจะเดินทางกันต่อไป

ผมสงสัยเสมอว่า ทำไมต้องมาไหว้ "ย่าโม" ด้วย รู้เพียงว่าท่านเป็นที่เคารพรักของชาวโคราชและคนภาคอีสานแทบจะทั้งภาคเลยก็ว่าได้ และยังรวมถึงคนทั้งประเทศอีกด้วย

ผมได้ถาม บก.บห. ของผมว่าทำไมคนทั้งประเทศถึงได้รัก "ย่าโม" มากเพียงนี้ ท่านบก.บห. หันกลับมายิ้มให้ผมหลังจากที่ไหว้ขอพรเสร็จแล้วก่อนที่จะกล่าวว่า "ย่าโม" นั้นเปรียบเสมือนแม่ของชาวโคราช เนื่องจากคุณหญิงโมและพระยาปลัดทองคำ ท่านไม่มีทายาทสืบสายโลหิต ชาวเมืองนครราชสีมาจึงพากันเรียกคุณหญิงโมว่า "แม่" และมีผู้มาฝากตัวเป็นลูก-หลานกับคุณหญิงโมอยู่มาก ซึ่งนั่นเป็นกำลังและอำนาจส่งเสริมให้คุณหญิงโมทำการใดๆ ได้สำเร็จเสมอ

วีรกรรมของคุณหญิงโมนั้นเป็นที่ทราบกันดีของชนรุ่นหลังว่าเมื่อพุทธศักราช 2369 เจ้าอนุวงศ์แห่งเวียงจันทน์เป็นกบฏต่อกรุงเทพมหานคร ได้ยกกองทัพเข้ามายึดเมืองนครราชสีมา แล้วกวาดต้อนครอบครัวชาวนครราชสีมาไปเป็นเชลยจำนวนมาก

คุณหญิงโมและนางสาวบุญเหลือจึงได้รวบรวมครอบครัวชายหญิงชาวนครราชสีมาที่ถูกกวาดต้อนเข้าไปต่อสู้ฆ่าฟันทหารลาวล้มตายเป็นอันมาก ณ ทุ่งสัมฤทธิ์ แขวงเมืองนครราชสีมา เมื่อวันที่ 4 มีนาคม พุทธศักราช 2369 ช่วยให้ฝ่ายไทยสามารถกอบกู้เมืองนครราชสีมากลับคืนมาได้ในที่สุด

อีกหนึ่งเหตุการณ์ที่บันทึกอยู่ในความทรงจำของชาวนครราชสีมาและชาวไทยทั่วทั้งประเทศคือ เมื่อวันที่ 5 เมษายน พ.ศ. 2524 เวลา 14.00 น. พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ได้เสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และสมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ทรงวางพวงมาลา ณ อนุสาวรีย์ท้าวสุรนารี ท่ามกลางพสกนิกรที่เข้าเฝ้าถวายความจงรักภักดีอย่างเนื่องแน่น ในโอกาสนี้ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้พระราชทานบรมราโชวาทมีความตอนหนึ่งว่า

"ท้าวสุรนารีเป็นผู้ที่เสียสละเพื่อให้ประเทศชาติได้อยู่รอดปลอดภัย ควรที่อนุชนรุ่นหลังจะได้ระลึกถึงคุณงามความดีของท่าน บ้านเมืองทุกวันนี้เป็นสิ่งที่ต้องหวงแหน การหวงแหนคือต้องสามัคคีรู้จักหน้าที่ ทุกฝ่ายต้องช่วยกัน ชาวนครราชสีมาได้แสดงพลังต้องการ ความเรียบร้อยความสงบเป็นปัจจัยสำคัญทำให้ชาติกลับปลอดภัยอีกครั้งหนึ่งแม้ว่าสถานการณ์รอบตัวเราและรอบโลกจะผันผวนและล่อแหลมมากแต่ถ้าทุกคนเข้มแข็ง สามัคคี กล้าหาญ และเอื้อเฟื้อต่อกันชาติก็จะมั่นคง"

เมื่อ บก.บห. กล่าวจบ ผมได้แต่ยืนนิ่งและคิดว่าสมแล้วที่ท่านย่าโมได้รับความเคารพรักและยกย่องจากชาวเมืองโคราชและจากคนทั้งประเทศ เพราะท่านคือวีรสตรีไทยอย่างแท้จริง ผมบอกกับตัวเองเลยว่าถ้าผ่านมาโคราชผมจะเข้ามาไหว้ท่านทุกครั้งอย่างแน่นอน