พระราชอุทยานรัชการที่ 2 (สวนศิวาลัย)

ที่จังหวัดสมุทรสงคราม อันเป็นถิ่นฐานเดิมของสมเด็จ พระอมรินทรามาตย์ (นาค) พระมเหสีในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (ต้นตระกูลบางช้าง) นั้น ได้กลายเป็นเบ้าหลอมสำคัญที่กล่าวกันว่าจังหวัดแห่ง นี้เองที่ส่งผลให้พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (เมื่อครั้งทรงดำรงค์ พระยศเป็นวังหน้าในรัชกาลที่ 1 และพระบาทสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ ทรงเชี่ยวชาญและโปรดปรานในศิลปะวิทยาการ เนื่องจากพระองค์ทรง ประสูติและเจริญวัย ณ บริเวณอำเภออัมพวาในอาณาเขตที่พระราชมารดา ทรงโปรดฯ ให้สร้างขึ้นเป็นอารามหลวงในขณะที่ทรงพระครรภ์ เขตพระราชฐานในอำเภออัมพวา อันเป็นสถานที่ประสูตินั้น แต่เดิมมิได้มีการสร้างพระราชวังใดๆ ในช่วงที่รัชกาลที่ 2 ทรงเสด็จประทับอยู่ แต่อย่างใด เพราะพื้นที่นี้ถูกทำให้เป็นเขตพัทธสีมาในรัชกาลที่ 1 มาตั้งแต่แรกสร้าง จะมามีพระตำหนักขึ้นเป็นครั้งแรก ก็ล่วงเข้าสู่แผ่นดินของพระบาทสมเด็จพระ นั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงโปรดเกล้าให้รื้อ "สวนศิวาลัย" ที่รัชกาลที่ 2 ทรงโปรดฯ ให้สร้างขึ้นก่อนแล้วในพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพมหานคร อนึ่ง สวนศิวาลัย นี้ใช้เป็นที่ทำงานของข้าราชการจำพวกช่าง10 หมู่ และช่างฝีมือแขนงอื่นๆ ด้วยครั้นสวนศิวาลัยถูกย้ายมาไว้ยังวัดอัมพวันเจติยารามแล้ว ภาพจิตรกรรมอันเลื่องชื่อจากปลายพู่กันของนายหทัย บุนนาค ซึ่งเขียนภาพจิตรกรรมตามจินตนาการที่ศึกษาค้นคว้ามาจากพงศาวดาร และหลักฐานทางประวัติศาสตร์ นอกจากพระตำหนักศิวาลัย (สวนขวา) แล้ว ที่นี่ยังมีพระตำหนัก อีกหลังที่สร้างขึ้นพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัวซึ่งพระตำหนักที่ว่านี้ สมเด็จพระ มหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงเป็นผู้ประทานพระตำหนัก เรือนไม้หลังย่อมแบบไทยภาคกลางแก่ กรมหลวงมหิศวรินทราเมศวร (พระองค์เจ้าโต) มาปลูกไว้ยังวัดนี้ มาจนถึงรัชกาลปัจจุบัน ที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่ และสมเด็จ พระนางเจ้าพระบรมราชินีนาถ ทรงเสด็จไปทอดพระกฐิน และโปรดฯ ให้สมเด็จ พระเทพรัตนราชสุดาสยามบรมราชกุมารีเสด็จมาเป็นประธานมูลนิธิพระพุทธเลิศ หล้านภาลัย และโปรดให้สร้างพระราชอุทยานรัชกาลที่ 2 ขึ้นเคียงกับวัดอัมพวัน เจติยาราม และอนุญาติให้บุคคลภายนอกเข้ามาศึกษาค้นคว้าเรื่องราวในรัชกาล ที่ 2 ได้ด้วย สิริลักษณ์ จินตนะดิลกกุล